"... nie tylko umiem bruk zbijać w Warszawie" - Antoni Malczewski w Warszawie/ "...not only can I be idle in Warsaw" - Antoni Malczewski in Warsaw

Narodziny Antoniego Malczewskiego poprzedził niemały skandal, którego miejscem akcji była Warszawa. Ojciec Antoniego - Jan Malczewski zapałał miłością do Konstancji z Błeszyńskich Haumanowej. Kobieta okradła swojego męża i uciekła z Malczewskim. Następnie wysłała mężowi list, w którym żądała rozwodu a sama przeniosła się do klasztoru Wizytek w Warszawie. W 1792 roku Konstancja otrzymała rozwód i poślubiła Jana Malczewskiego.

The birth of Antoni Malczewski was preceded by a considerable scandal that took place in Warsaw. Antoni's father, Jan Malczewski, felt madly in love with Konstancja Haumanowa, née Błeszyńska. As a result, the woman robbed her husband and ran away with Malczewski. Then she sent her spouse a letter demanding divorce, and she herself moved to the Convent of the Visitationist in Warsaw. In 1792, Konstancja got a divorce and married Jan Malczewski.

Kościół Wizytek w Warszawie, Canaletto, ok. 1780

3 czerwca 1793 roku urodził się Antoni Malczewski. Nie ma pewności, czy miało to miejsce w Warszawie, czy na Wołyniu. Wiadomo jednak, że przyszły poeta całe swoje dzieciństwo spędził na Ukrainie. Dopiero późnym latem 1811 roku jako osiemnastolatek przyjechał po raz pierwszy do Warszawy. Opuścił wtedy Liceum Krzemienieckie, by zaciągnąć się do armii Księstwa Warszawskiego. Zamieszkał u przyjaciela z lat dziecinnych, majora Aleksandra Błędowskiego.
1 września rozpoczął naukę w Szkole Aplikacyjnej Artylerii i Inżynierów. Jej siedziba mieściła się w gmachu Collegium Nobilium pijarów w Warszawie przy ul. Miodowej, obecnie nr 22/24. Po skończeniu kursu otrzymał stopień podporucznika i 12 maja 1812 został porucznikiem w pułku artylerii konnej.

Antoni Malczewski was born on June 3, 1793 in Warsaw. It is not certain whether it took place in Warsaw or in Volhynia. It is known, however, that the future poet spent his entire childhood in Ukraine. It was only in the late summer of 1811 that he came to Warsaw for the first time at the age of eighteen. He left Krzemieniecki High School to enlist in the army of the Duchy of Warsaw. He stayed at his childhood friend Aleksander Błędowski. Soon after arrival he started to attend The Artillery and Engineers Application School. Its headquarters was located in the building of the Collegium Nobilium in Warsaw at Miodowa Street, currently No. 22/24. After finishing the course, he became a lieutenant in a horse artillery regiment.

 Przystojny porucznik stał się ulubieńcem warszawskich salonów i obiektem westchnień tutejszych dam. Zainteresowanie jego osobą sprawiło, że prowadził bujne życie towarzyskie, pełne awantur i licznych romansów. Wiadomo, że połączył go romans ze znacznie starszą od niego Karoliną z Walewskich Chodkiewiczową. Broniąc jej honoru, stoczył nawet krwawy pojedynek.

The handsome lieutenant became a favorite of Warsaw salons and the object of sighs of the local ladies. Due to his popularity, he led a lush social life, full of brawls and numerous romances. It is known that he had an affair with Karolina Chodkiewicz, née Walewska, much older than him. Defending her honor, he even fought a bloody duel.

Karolina z Walewskich Chodkiewiczowa

 Latem 1812 opuścił Warszawę, by wziąć udział w obronie twierdzy Modlin. Przebywał tam do 25 grudnia 1813. Po katastrofie Napoleona i pogrzebaniu wszelkich nadziei Polaków na odzyskanie niepodległości, rozczarowany, wyjechał na Wołyń.

In the summer of 1812 he left Warsaw and took part in the defense of the Modlin fortress. He stayed there until December 25, 1813. After Napoleon's defeat and giving up all hopes for independence, disappointed, he left for Volhynia.

Modlin

 Antoni ponownie wrócił do Warszawy w 1814 roku, z nowymi nadziejami i postanowieniami:

   "... zechcę dziś pokazać,

Że już mnie z listy trzpiotów warto by wymazać,

I bym dostateczne położył dowody,

Że nie każdy się zowie ten trzpiotem, co młody,

Że ja nie tylko umiem bruk zbijać w Warszawie -

Pogadajmy, Chodkiewicz, w politycznej sprawie.”

                                                   [fragment wiersza skierowanego do Chodkiewicza]

Od 1 maja do 28 lipca 1815 roku odbywał służbę wojskową w stopniu porucznika w sztabie Kwatermistrzostwa Generalnego. Później pracował w Biurze Municypalności i Policji miasta stołecznego Warszawy.

W tym czasie nawiązał romans z księżną Franciszką Lubomirską z domu Załuską, która przyjechała do stolicy starać się o rozwód. Jak można wywnioskować z napisanego przez poetę w ramach gry towarzyskiej opisu ukochanej, była to miłość przeżywana na sposób romantyczny.

"Ida jest płochliwa i wrażliwa ponad miarę, jej oczy, wesołe i żywe, wylały dużo łez. Szukając u ludzi dobroci i szlachetności, napotkała tylko nieczułość i fałsz. Idąc z zaufaniem młodości ku wszystkim słodkim złudzeniom, przeżyła kilka lat w świecie nigdy niezrozumiana i nie znajdując żadnego wsparcia; (...). Kiedy się kocha odmiennie, tak jak w świecie nie należy kochać - otoczenie ze swymi zwyczajami i konwenansami przytłacza to uczucie. Ida, żywa i uczuciowa, byłaby przewrażliwiona i zazdrosna - tak samo nieszczęśliwa, gdybyś ją zaniedbał czy gdybyś się dla niej poświęcił."

Antoni returned to Warsaw again in 1814. From May 1 to July 28, 1815 he served in the army in the rank of lieutenant in the staff of the General Quartermaster. Later, he worked at the Municipal and Police Office of the Capital City of Warsaw.

At that time, he had an affair with Duchess Franciszka Lubomirska née Załuska, who had come to the capital to apply for a divorce. As can be deduced from the description of the beloved left by the poet, it was a typical romantic-style love.

"Ida is timid and sensitive beyond measure, her eyes, cheerful and lively, shed many tears. Looking for goodness and nobility in people, she encountered only insensitivity and falseness. Walking with the confidence of her youth towards all sweet delusions, she spent several years in the world being misunderstood and finding no support; (...). When you love differently, as you should not love in this world, the environment with its customs and social conventions overwhelms this feeling. Ida, lively and affectionate, would be oversensitive and jealous; she would be as just unhappy if you neglected her as if you sacrificed yourself for her."

Drezno

 Wyruszyli we wspólną podróż zagraniczną - przez Drezno, do Szwajcarii, Włoch, Paryża. Podczas swojego grand tour Malczewski jako pierwszy Polak i ósmy człowiek na świecie zdobył szczyt Mont Blanc. W trakcie tego wojażu kochankowie rozstali się. Ich związek trwał trzy lata.

Podróż po Europie była dla Malczewskiego okazją do zapoznania się z romantyzmem. Zafascynował go zwłaszcza Byron i od tej pory nie rozstawał z jego poezjami. 

 W połowie 1821 roku wrócił z zagranicy i na krótko zatrzymał się w Warszawie. Potem zamieszkał na Wołyniu.

They set off on a journey abroad - through Dresden, to Switzerland, Italy and Paris. During his grand tour, Malczewski was the first Pole and eighth man in the world to climb Mont Blanc. During the journey, the lovers parted ways. Their relationship lasted three years.

The trip around Europe was an opportunity for Malczewski to get acquainted with Romanticism. He was especially fascinated by Byron and from then on he did not part with his poetry.

In mid-1821, he returned from abroad and stopped briefly in Warsaw. Then he moved to Wołyń.

 Ponownie Malczewski przyjechał do Warszawy w 1824 roku. Przeniósł się do stolicy, by wydać „Marię” - dzieło jego życia. „Maria” ukazała się nakładem autora w 1825 roku:

Malczewski came to Warsaw again in 1824. He moved to the capital to publish "Maria" - his life's work. "Maria" was published by the author in 1825:

 Tym razem Malczewski nie potrafił odnaleźć się w stolicy. Jego nadszarpnięty kilkuletnią podróżą zagraniczną majątek, podupadł. Poeta był praktycznie bankrutem.

Wraz z nim do Warszawy przyjechała nerwowo chora Zofia Rucińska, którą uzdrowił za pomocą mesmeryzmu. Był to toksyczny związek - ona twierdziła, że jego obecność jest niezbędna dla jej zdrowia psychicznego; dla niego stanowiła dowód potwierdzający jego zdolności mesmeryczne.

Zaraz po przyjeździe zamieszkali na pierwszym piętrze pałacu Górzeńskich (v. Gurzyńskich) na Lesznie, róg Orlej. Zajmowali kilkupokojowy apartament.

This time, Malczewski did not feel well in Warsaw. His fortune, damaged by several years' journey, fell into decline. The poet was practically bankrupt. He was accompanied by a nervously ill Zofia Rucińska, whom he healed with the help of mesmerism. It was a toxic relationship - she insisted that his presence was essential to her mental health; for him, she was evidence of his mesmeric abilities.

Immediately after their arrival, they lived on the first floor of the Górzeński (v. Gurzyński) palace in Leszno, on the corner of Orla. They lived in a multi-room apartment there.

 Znane są dwa domniemane portrety Malczewskiego. Obywa powstały już po jego śmierci. Poniżej fragment z listu Józefa Załuskiego do Kazimierza Józefa Turowskiego opisujący wygląd poety z tego okresu: "[...] to tylko wiem, że widziałem go w Warszawie – nim wydał 'Marią' – zmienionego, dziwnie zestarzałego, stetryczałego: z owego Adonisa, przypominającego z rysów twarzy młodego Stanisława Augusta, zobaczyłem z wielkim moim zadziwieniem człowieka, wyglądającego na pastora luterskiego w jakimś żałobnym półduchownym stroju".

Two portaits of Malczewski are known. Both were drawn after his death. Below is an excerpt from a letter from Józef Załuski to Kazimierz Józef Turowski describing Malczewski from that period: "I only know that I saw him in Warsaw - before he published "Maria" - changed, strangely old, senile: from that Adonis, reminiscent of young king Stanisław August's facial features, I saw with my great astonishment a man who looked like a Lutheran pastor in some mournful semi-spiritual costume "

Innym adresem, pod którym bywał Malczewski jest pałac Kossowskich (nazywany też pałacem Przebendowskich, Zawiszy lub Radziwiłłów), gdzie często odwiedzał kolegę z lat szkolnych Karola Kossowskiego. Pałac został odbudowany po wojnie w nieco zmienionej formie. Obecny adres budynku to al. Solidarności 62, jest siedzibą Muzeum Niepodległości.

Malczewski often visited his schoolmate Karol Kossowski, who lived in the Kossowski Palace (also known as the Przebendowski, Zawisza or Radziwiłł Palace). The palace was rebuilt after the war in a slightly changed form. Currently, it is the seat of the Museum of Independence, the address of the building is al. Solidarności 62.

 W pierwszych dniach października 1825 roku z przyczyn finansowych poeta przeprowadził się do o wiele skromniejszego mieszkania na drugim piętrze domu przy ulicy Elektoralnej 796 (później Elektoralna 3). Kamienica została wybudowana w 1824 roku. W 1908 roku na ścianie budynku wmurowano tablicę pamiątkową:

W tym domu mieszkał

i zmarł 2 maja 1826 roku

Antoni Malczewski

Autor „Marii”.

In the first days of October 1825, for financial reasons, the poet moved to a much more modest apartment on the second floor of a house at Elektoralna 796 (later Elektoralna 3). The tenement house was built in 1824. In 1908, a memorial plaque was installed on the wall of the building:

Antoni Malczewski

Author of "Maria"

Lived in this house

and died on May 2, 1826

  

Kamienica została zniszczona podczas wojny, na początku lat 50-tych rozebrano ocalałą fasadę. Zostało po niej puste miejsce. 

The tenement house was destroyed during the war, and the remaining facade was pulled down in the early 1950s. It left an empty space. there is now a blank space at this point

W tym mieszkaniu zmarł 2 maja 1826. Miał 33 lata. Przyczyną jego przedwczesnej śmierci był najprawdopodobniej nowotwór. Malczewski został pochowany na Powązkach. Już kilka lat po pogrzebie próbowano bez powodzenia zlokalizować miejsce pochówku. Obecny nagrobek, na którym brak imienia i nazwiska, ma charakter symboliczny. (kwatera 14-3-14/15)

Malczewski died in this apartment on May 2, 1826 at the age of 33. The cause of his premature death was most likely due to cancer. Malczewski was buried in Powązki. Several years after the funeral, attempts were made to locate the burial place without success. The current tombstone, which lacks the name and surname, is symbolic. (room 14-3-14/15)

"Malczewski coraz to częściej mi się śni;

Kilka chwil przy nim tak mi są przytomne,

Że twarzy jego niemal rys po rysie,

Piękne szlachetne, po dziś dzień je pomnę..."

Fragment wiersza "Malczewski w Warszawie" Bohdana Zaleskiego