"Drezno ciasne i ciemne, ale milsze daleko" - drezdeńskie inspiracje Adama Mickiewicza/ "Dresden is cramped and dark, but much nicer" - Dresden Inspiration of Adam Mickiewicz

Nie spodziewając się wiele po niemieckim mieście, zdecydowałam się spędzić w Dreźnie zaledwie kilka dni. Jednak już po kilku godzinach żałowałam tej decyzji. Drezno przeszło moje najśmielsze oczekiwania - wspaniała architektura, zachwycające ogrody, wyraziste smaki i artystyczna atmosfera. Udało mi się upolować idealne miejsce zamieszkania, przy samym placu Neumarkt, tym samym, przy którym mieszkał Mickiewicz i Słowacki. Pogoda też mnie nie zawiodła. Wyjazd był po prostu idealny, wszystko przebiegało jak w zegarku. Nie wiem, czy staję się coraz lepsza w planowaniu podróży, czy to zasługa niemieckiego porządku i punktualności? Prawdopodobnie jednego i drugiego.

Adam Mickiewicz po raz pierwszy przyjechał do Drezna w pierwszych dniach lipca 1829 roku. „Zabawiłem nad zamiar dłużej w Berlinie,  (…) tyle powiem, że mi się to miasto nie podobało. Drezno ciasne i ciemne, ale milsze daleko. Mamy o pięćdziesiąt kroków Elbę i piękne przechadzki. Mam tyle do widzenia rzeczy! Dzień mój tak się pospolicie toczy: o 6 (jeśli pogoda) w szkole pływania; po ósmej idę z katalogiem do galerii obrazów i tam siedzę, a raczej chodzę do 12 lub drugiej; potem z kochanym Jenerałem gdzieś na obiad – lub gawędka, lub wizyty”.

Not expecting much of the German city, I decided to spend only a few days in Dresden. However, after a few hours, I regretted this decision. It was beyond my wildest expectation. When I think Dresden, what I have in mind is wonderful architecture, delightful gardens, expressive flavors and artistic atmosphere. I’ve managed to find the perfect place to stay, right next to Neumarkt Square, the same where Mickiewicz and Słowacki lived. The weather didn't disappoint me either. The trip was nothing less than perfect, everything worked like clockwork. I don't know if I'm getting better at trip planning or is it due to German order and punctuality? Probably both.

Adam Mickiewicz came to Dresden for the first time in the beginning of July 1829. 

"I spent more time in Berlin than I expected, (...) All I can say is that I did not like this city. Dresden is cramped and dark, but much nicer. We are fifty steps from Elba and beautiful walks. I have so much to see! Usually, my day looks like that: at 6 (if weather) at a swimming school; after eight o'clock I go with the catalog to the art gallery and sit there, or rather walk till 12 or two; then with my beloved General, somewhere for dinner - or a chat or a visit. "

 Podczas pobytu w stolicy Saksonii Mickiewicz spotykał się z tutejszą Polonią – często odwiedzał Ewę i Salomeę Dobrzyckie, Józefa i Barbarę  Łabęckich, Tytusa Byczkowskiego, czy doktora Antoniego Kraszewskiego. Jego częstym kompanem był wspomniany w powyższym cytacie generał Karol Kniaziewicz, który swego czasu brał udział w powstaniu kościuszkowskim, Legionach i kampanii napoleońskiej. W Dreźnie mieszkał od 1817 roku. Mickiewicz zawarł również bliższą znajomość z bibliotekarzem królewskim Karolem Konstantym Falkensteinem, biografem Kościuszki. 

During his stay in the capital of Saxony, Mickiewicz met the local Polish community. He often visited Ewa and Salomea Dobrzyckie, Józef and Barbara Łabęccy, Tytus Byczkowski, and doctor Antoni Kraszewski. General Karol Kniaziewicz, mentioned in the above quote, who once participated in the Kościuszko Uprising, Legions and the Napoleonic campaign was his frequent companion. He has lived in Dresden since 1817. Mickiewicz also made a closer acquaintance with the royal librarian Karol Konstanty Falkenstein, a biographer of Kościuszko.

Generał Karol Kniaziewicz

 Drugi pobyt Mickiewicza w Dreźnie trwał zaledwie kilka dni. Na początku sierpnia 1831 zatrzymał się nad Elbą w drodze do Wielkopolski.

Po raz trzeci polski poeta trafił do Drezna w pierwszych dniach marca 1832 r. wracając z Poznania. To doświadczenie Drezna było inne. Podczas, gdy pierwszy pobyt miał głównie charakter turystyczny, tym razem zaplanował zostać tu na dłużej. Zaraz po przyjeździe poeta cierpiał na depresje. Wypadki związane z powstaniem nie potoczyły się tak jak powinny. 
Mickiewicz w Dreźnie czuł się bardzo swojsko. Atmosfera miasta przypominała mu klimat studenckiego Wilna. To pewnie dlatego wybrał go na swego rodzaju azyl - miejsce, gdzie byłby w stanie zebrać myśli i postanowić, co dalej zrobić ze swoim życiem.  

Mickiewicz's second visit to Dresden lasted only a few days. At the beginning of August 1831 he stopped over the Elba on his way to Poland.

For the third time the Polish poet came to Dresden in the first days of March 1832 on his way back from Poznań. This experience of Dresden was different. While the first stay was mainly touristic, this time he planned to stay much longer. Immediately upon arrival, the poet suffered from depression. Events related to the November Uprising did not go as they should. 

In Dresden Mickiewicz felt very homey. The atmosphere of the city reminded him of the student times of Vilnius. That's probably why he had chosen this city as a kind of asylum - a place where he would be able to collect his thoughts and decide what to do next with his life.

Wkrótce rozpoczął się najbardziej twórczy okres w jego karierze. W Dreźnie powstała znaczna część przekładu „Giaura” Byrona, wiele wierszy, m.in „Reduta Ordona”, „Śniła się zima”, „Śmierć pułkownika”, „Nocleg”, „Mędrcy” i oczywiście III część „Dziadów”.

Soon after, the most creative period of his career began. He translated a significant part of Byron's „Giaur" and wrote many poems, including "Ordon's Redoubt", „Śniła się zima", "Colonel's Death", "Accommodation", „The Wise Men" and of course the third part of „Dziady”.

16 kwietnia pisał do Zinaidy Wołkońskiej: „Pędzę tu życie bardzo samotne, ale dość przyjemne, nie widując nikogo prócz Odyńca i Garczyńskiego. Po udrękach ubiegłego roku, po życiu zwierzęcym albo raczej roślinnym w laskach poznańskich zaczynam z powrotem czuć, myśleć, żyć. Moja muza po długiej nieobecności powraca nareszcie, aby mnie pocieszyć. Czytam i piszę wiele”

Tym razem najwięcej czasu spędzał z przebywającymi w Dreźnie najbliższymi przyjaciółmi – Stefanem Garczyńskim i Ignacym Domeyką, jak również Odyńcem.

Mickiewicz bywał też u Klementyny z Tańskich Hoffmanowej. Zawarł znajomość z Klaudyną Potocką i Adolfem Cichowskim, którego uczyni jednym z bohaterów Dziadów drezdeńskich.

On April 16 he wrote to Zinaida Wołkońska: "I am living here a very lonely but quite pleasant life, seeing no one but Odyniec and Garczyński. After the torments of last year, after animal life or rather plant life in Poznań, I begin to feel, think and live again. My muse, after a long absence, finally returns to comfort me. I read and write a lot."

He spent the most time in the company of his closest friends - Stefan Garczyński, Ignacy Domeyko and Odyniec, who were also in Dresden. Mickiewicz was a frequent guest of Klementyna Hoffman née Tańska. He made friends with Klaudyna Potocka and Adolf Cichowski, whom he would make one of the protagonist of the „Dziady”.

Klementyna Hoffman Tańska

Adolf Cichowski

Zaraz po przyjeździe Mickiewicz zatrzymał się w pobliżu Bruhlowskiego tarasu, w domu przy placu Neumarkt. Było to to samo mieszkanie w którym mieszkał przez chwile Słowacki w 1830 roku. Odyniec mieszkał tuż obok.

After arriving in Dresden, Mickiewicz lived near the Bruhl's terrace, in a house at Neumarkt Square. It was the same flat in which Słowacki lived for a while in 1830. Odyniec occupied the apartment next door.

 Wiadomo, że niedługo po przyjeździe Mickiewicz wybrał się samotnie do opery, by obejrzeć „Zaczarowany flet” Mozarta. Był zachwycony.

It is known that shortly after his arrival, Mickiewicz went alone to the opera to watch Mozart's "Enchanted Flute". He was delighted.

 Nie była to jego jedyna wizyta w drezdeńskiej operze. W swoim "Pamiętniku" Domeyko zanotował: „Co dzień z nim [Odyńcem] i z Garczyńskim schodziliśmy się z rana i nad wieczór u Adama. (…) czytywał ustępy z tego, co pisał; czasem zanucił Filona lub jakiś ułamek z Mozarta, palił bezustannie fajkę, często zamyślał się. Chodziliśmy często na operę włoską i na przechadzki. Niemało też chwil przyjemnych przepędzaliśmy razem w galerii obrazów przed boską „Madonną” Rafaela, przy „Nocy” Correggia, przy „Chrystusie” Tycjana. Nade wszystko główna pociechę (…) znajdowaliśmy na niedzielnych mszach w katedrze, uposażonej wyborną muzyką religijną.”

It was not his only visit to the Dresden Opera House. Domeyko noted in his "Diary": 

"Every morning and evening we met with him [Odyniec] and Garczyński at Adam's. (...) he used to read passages from what he wrote; sometimes he hummed „Filon” or some parts from Mozart, was constantly smoking a pipe and often getting lost in his thoughts. Frequently, we were going to the Italian opera and walks. We spent a lot of pleasant moments together in the Art gallery in front of the divine "Madonna" by Rafael, at Correggio's „Night”, and at Titian's „Christ”. Above all,  (...) we found the main consolation in Sunday masses in the cathedral, which were accompanied by excellent religious music."

Tycjan "Grosz czynszowy"                                                                                                            

Rafael Santi "Madonna Sykstyńska".                                    Correggio "Boże Narodzenie /Noc" 

W katedrze właśnie, jak pisał Odyniec w swych listach „…modląc się raz w kościele poczuł, jakby się nad nim bania z poezją rozbiła”.

In the cathedral, as Odyniec wrote in his letters, "... praying once in the church, he [Mickiewicz] felt as if a bubble of poetry had burst over him."

W drugiej połowie maja poeta wybrał się w towarzystwie znajomych – m.in. Odyńca, Garczyńskiego i Wincentego Pola na pieszą wycieczkę do Szwajcarii Saksońskiej. Wycieczka trwała kilka dni.

In the second half of May, the poet went in the company of friends - including Odyniec, Garczyński and Wincenty Pol for a walking trip to Saxon Switzerland. The trip took them several days.

Opuszczając Drezno Mickiewicz kazał Odyńcowi sporządzić kopię "Dziadów" a oryginał podarował Klaudynie Potockiej. Wpisał się do imionników - Konstantina Karla Falkensteina oraz Klaudyny Potockiej fragmentem sonetu „Ałuszta w nocy”.

Leaving Dresden, Mickiewicz asked Odyniec to make a copy of "Dziady" and he gave the original to Klaudyna Potocka. He made an entry to the album of Konstantin Karl Falkenstein as well the one of Klaudyna Potocka with a fragment of the sonnet "Alushta at night".

 Z powodu nowych rozporządzeń politycznych, uchodźcy z Polski stali się niepożądani w Dreźnie. Polacy powoli zaczynali się rozjeżdżać w dalszą tułaczkę. 19 czerwca 1832 Mickiewicz napisał do Malewskiego: „Wypędzają naszych, a między innymi Domeykę, z którym ja puszczam się w drogę, bo potem musiałbym sam jeden wlec się. Udaję się do Paryża, ale po drodze zabawię nieco tu i ówdzie w Niemczech.”

23 czerwca 1832 Mickiewicz wraz z Domeyką wyjechali z Drezna w kierunku Francji.

Due to new political regulations, refugees from Poland became unwanted in Dresden. The Poles slowly began to disperse into further wandering. On June 19, 1832, Mickiewicz wrote to Malewski: "They banish us, including Domeyko, with whom I get on my way, because otherwise I would have to traipse on my own. I’m going to Paris, but on the way I will wander around Germany. "

On June 23, 1832, Mickiewicz and Domeyka left Dresden and set off towards France.

Usypiam pod skrzydłami ciszy i ciemnoty:

Wtem budzą mię rażące meteoru błyski,

Niebo, ziemię i góry oblał potop złoty!

Nocy wschodnia! ty na kształt wschodniéj odaliski,

Pieszczotami usypiasz, a kiedym snu bliski,
Ty iskrą oka znowu budzisz do pieszczoty.  

Fragment sonetu "Ałuszta w nocy."

O losach polskich romantyków w Dreźnie można poczytać na stronie projektu Nowa Panorama Literatury Polskiej:
Atlas Polskiego Romantyzmu: Drezno